Programma Economie en Participatie

Werkloosheid Twente kan oplopen van 4,4% tot 9,6% ^[1]
Het Centraal Planbureau (CPB) schetste in maart vier economische scenario’s. In het eerste scenario, waarbij de huidige maatregelen drie maanden duren, zou de Twentse werkloosheid op maximaal 4,5% komen. In het tweede en derde scenario wordt de Twentse economie sterker getroffen dan de Nederlandse economie, met name omdat in Twente de industrie en bouw oververtegenwoordigd zijn. In deze scenario’s, waarbij contact beperkende maatregelen zes maanden duren, loopt de werkloosheid sterk op, respectievelijk naar maximaal 5,5%, en naar maximaal 8,8%. Een vierde scenario waarbij de maatregelen twaalf maanden duren, laat een werkloosheidspercentage zien, tussen de 9,4% en 9,6%. De situatie van het tweede scenario is op dit moment van toepassing voor Twente/Almelo.

¹ Kennispunt Twente heeft op basis van de scenario’s van het CPB een vertaling gemaakt naar de Twentse economie.

Tijdelijke toename bijstandsaanvragen
We constateren in de eerste maanden van de lockdown een tijdelijke toename van het aantal bijstandsaanvragen en ook het beroep op de WW neemt sterk toe. In Almelo nam het aantal WW uitkeringen in de maand maart al toe met 6% ten opzichte van Twente met 5,2% en bijvoorbeeld Enschede met 8,5%. Dit ondanks de door de overheid gefaciliteerde NOW-regeling.

Na de tijdelijke toename van het aantal aanvragen om bijstand zien we een lichte afvlakking. Wij denken echter dat er nog een piek aan zit te komen. Vanaf medio juni lopen de eerste kortlopende WW-uitkeringen af. Een deel daar van zal doorstromen naar de bijstand. Normaal is dit landelijk ergens tussen de 3 en 6% (2015-2019). Omdat er nu minder nieuwe vacatures binnenkomen, wordt verwacht dat dit percentage gaat stijgen. We zien dat er in mei en juni nog ongeveer 80 WW-uitkeringen per maand aflopen. Het kan zijn dat deze groep bijstand gaat aanvragen. Uiteraard is onze inzet erop gericht deze nieuwe aanvragers zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen. We verwachten dat het aantal aflopende WW-uitkeringen in juli flink gecorrigeerd gaat worden. De grootste groep van de max WW’ers is 25 tot 35 jaar oud.

Van de 100 ondernemers die wij via het Ondernemersloket hebben gesproken in de eerste maand van de coronacrisis (half maart – half april), heeft ruim 30% gebruik gemaakt van de NOW-regeling. In totaal zijn er tot 30 april in Almelo 433 NOW-aanvragen toegekend. Naarmate deze crisis en de lockdown-maatregelen langer duren, zal de impact toenemen. De mate waarin en in welke omvang dit de Almelose economie treft is onzeker. Bovendien opereren veel van onze bedrijven op internationale schaal en zijn afhankelijk van de wereldhandel. Het is vooral belangrijk daarover in gesprek te blijven met de ondernemers via de verschillende (ambtelijk en bestuurlijke) kanalen en flexibel te kunnen reageren waar nodig.

Sterkte instroom en vertraagde uitstroom bijstandsgerechtigden en bijzondere bijstand zelfstandigen
Enerzijds kwamen veel kleine zelfstandigen (waaronder ZZP’ers) zonder werk en inkomsten te zitten. Anderzijds zien we dat inwoners die recentelijk naar werk bemiddeld zijn weer terug komen, omdat zij via een uitzendbureau of met tijdelijk contract werkten. De verwachting is dat de intelligente lockdown zal resulteren in een recessie, waarbij de instroom toeneemt en de uitstroom wordt vertraagd. De daadwerkelijke gevolgen op financieel en maatschappelijk vlak zijn sterk afhankelijk van de duur van de crisis. Op dit moment wordt uitgegaan van een scenario waarbij er rekening wordt gehouden met compensatie van het Rijk, reguliere aanpassing van het BUIG-budget en de vangnetregeling. Op basis van deze analyse wordt uitgegaan van een grote afwijking op het BUIG-budget. Het is realistisch te verwachten dat er een compensatieregeling gaat komen, dat de BUIG aangepast gaat worden en dat er een beroep gedaan kan worden op de vangnetregeling. Al deze maatregelen maakt de kans op de negatieve financiële gevolgen kleiner.

Economisch profiel Almelo: diversiteit biedt buffers
De maakindustrie wordt hard geraakt door de coronacrisis. Dit blijkt uit recente cijfers van het CBS (19 mei). In het eerste kwartaal van 2020 was de omzet van de industrie 2,7% lager dan een jaar eerder. Bovendien is de verwachting dat de grote impact nog moet komen. Tegelijkertijd zien we ook de veerkracht en flexibiliteit bij veel bedrijven die zich kunnen aanpassen naar producten waar nu veel vraag naar is.

Bedrijven die actief zijn in de medische en hightech sector zijn nu onderscheidend: bijvoorbeeld Urenco (levert materiaal aan de medische sector), Panalytical (röntgenapparatuur), VDL en Benchmark. In de logistiek is het beeld wisselend afhankelijk van de business: het internationale transport is sterk afgenomen, tegelijkertijd is pakketbezorging (door het onlineshoppen) toegenomen. Voor vele zelfstandigen zijn de inkomsten weg gevallen. Dit laatste blijkt ook uit de bijna 1.300 aanvragen uit Almelo voor de TOZO door voornamelijk kleine zelfstandigen. Hiervan betreft het zelfs 360 bedrijven met “broodnood”, oftewel ondernemers die geen enkele buffer hebben om een inkomstenterugval op te vangen. De omvangrijke (medische) overheidsdiensten en rechtshandhaving zijn redelijk crisisbestendig. Partijen als de ZGT, Belastingdienst, Cogas, Waterschap Vechtstromen en de Rechtbank Overijssel blijven belangrijke werkgevers in onze stad. Bovendien kent Almelo een aantal toonaangevende bedrijven in de voedselvoorziening: Bolletje, Zwanenberg Food Group, Foodconnect, Tweetal Catering draaien op volle toeren en lenen personeel in van horecabedrijven.

Impact op vrijetijdseconomie in Almelo zichtbaar
De impact op de Almelose economie is evident: een groot aantal winkels zijn tijdelijk gesloten geweest maar openen nu gelukkig weer hun bedrijf. En ook de horeca is weer opgestart binnen de afgesproken kaders. Het blijft lastig voor deze bedrijven om de omzet op het gewenste niveau te krijgen. Bedrijfsbeëindigingen in deze sectoren zijn bijna onvermijdelijk, ondanks de ondersteuningsmaatregelen. Almelo heeft een toonaangevende vrijetijdseconomie. Grootschalige overdekte amusementsarrangementen (Preston Palace), campings ('t Grasbroek, Erve Henderikshoeve), theaters (Theaterhotel, Hof ’88), de bibliotheek en het betaald voetbal (Heracles) ervaren de directe impact van deze crisis. We zien dat deze bedrijven worden uitgedaagd tot een ander verdienmodel en hier op creatieve wijze invulling aan geven.

Rol van de gemeente
Vanuit de gemeente proberen we onze ondernemers zo goed mogelijk te ondersteunen. Het Ondernemersloket heeft gedurende de afgelopen maanden proactief met een groot aantal ondernemers contact opgenomen. Signalen en concrete verzoeken om ondersteuning geleiden we door of pakken we zelf op. Er wordt veel gebruik gemaakt van het noodpakket vanuit het Rijk. De provincie Overijssel heeft een bedrag beschikbaar gesteld voor extra acties en initiatieven in de binnenstad waar ook Almelo gebruik van maakt. En regionaal wordt hulp geboden via Oost NL. Daarnaast hebben we als gemeente een aantal maatregelen genomen:

• We bieden de mogelijkheid van uitstel van betaling van gemeentelijke belasting.
• We bieden tijdelijke inkomensondersteuning voor ZZP’ers en een overbruggingskrediet voor kleine ondernemers (uitvoering via het ROZ met).
• We faciliteren het platform van KoopinAlmelo.
• We continueren onze aanbestedingen en externe opdrachten zoveel mogelijk.
• We betalen onze facturen zo snel mogelijk.
• We betalen subsidies aan maatschappelijke instellingen vooruit (bevoorschotting).
• We bieden (sport)verenigingen tot een jaar uitstel van betaling van rente en aflossing op leningen.
• We bieden (culturele)instellingen tot een jaar uitstel van betaling van huurverplichtingen.
• We bieden organisaties van in 2020 afgelaste evenementen aan de reeds betaalde leges terug te betalen.
• We bieden ondernemers tot een jaar uitstel van betaling van erfpachtcanons.
• We hebben verruiming van de markt en winkeltijden mogelijk gemaakt.

Verschuivingen op de arbeidsmarkt: trends en ontwikkelingen
Naast de directe effecten van een economische crisis zoals een stijgende werkloosheid en een toename van de bijstand is het de verwachting dat er een grotere vraag naar arbeidskrachten zal ontstaan in de vitale beroepen.

• Er zal mogelijk een herwaardering komen van de vitale beroepen: zorg, onderwijs, politie. Het zijn beroepen waar ook MBO-opgeleiden van kunnen profiteren.
• In Twente is de bouwsector en het belang voor de economie groot; het steunen van de bouwsector kan door het naar voren halen van al geplande investeringen door de overheid.
• In de combinatie van High Tech en Tech-Med, vraag naar vitale beroepen en de maakindustrie kan Twente kansen zien. Een regionale aanpak kan de effecten van de te verwachten economische crisis mogelijk verzachten.
• Er ontstaat mogelijk extra werkgelegenheid in de (bio)medische sector gericht op het voorbereiden op en voorkomen van soortgelijke pandemieën. De productie van medicijnen en gezondheid-gerelateerde industriële producten kan een boost krijgen.

[1] Kennispunt Twente heeft op basis van de scenario’s van het CPB een vertaling gemaakt naar de Twentse economie.