Programma Veiligheid

Samenvatting
Samenvattend voor programma Veiligheid zijn er halverwege de programma looptijd geen bijzondere effecten of ontwikkelingen op niveau van strategische doelstellingen en ambities te benoemen, anders dan gesignaleerd in de jaarverantwoording 2019.

Qua criminaliteitsbestrijding en versterking van het veiligheidsgevoel op wijk- en buurtniveau liggen wij op basis van wat wij nu zien ook voor de langere termijn op koers en zijn de opgaven onveranderd en vooralsnog niet beïnvloed door de coronacrisis. Als gevolg van de coronacrisis ligt de focus tijdelijk op het versneld versterken van gemeentelijk toezicht en handhaving (BOA’s) hetgeen als een positief effect kan worden aangemerkt.  

Uit de CBS Veiligheidsmonitor 2019 blijkt dat de veiligheidsbeleving in Almelo een gunstig beeld en een opwaartse trend vertoont. Het gevoel van veiligheid in wijk en buurt is toegenomen en dat geldt ook voor het vertrouwen in de gemeente.

Ambitie en Strategische Doelen: Samen maken we Almelo veiliger!

Almelo heeft leefbaarheid, sociale cohesie en veiligheid hoog in het vaandel en investeert daar ook flink in met financiële middelen, maar ook door vertrouwen te wekken en met bestuurlijke interventies. Via het programma Veiligheid wordt doelgericht gestuurd op de inspanningen en doelstellingen die het college heeft gesteld:

Almeloërs voelen zich veiliger in hun stad en buurt en dragen hier hun steentje aan bij. De criminaliteit daalt, er wordt minder overlast ervaren, kwetsbare overlastveroorzakers krijgen passende zorg en er komt meer vertrouwen in handhaving en toezicht door de gemeente.

Terugblik
Wij hebben volop ingezet op informatie en bewustwording. Zo hebben we met de politie een bijeenkomst 'bewustwording oplichting en anti-beroving voor senioren' georganiseerd, is er via sociale media een informatie- en stimuleringscampagne gevoerd met betrekking tot 'WhatsApp buurtpreventie' en is er een bewustwordingscampagne georganiseerd over melding en gevaren van drugslabs en hennepteelt in buurten en woonwijken.

Wij hebben geïnvesteerd in gecoördineerde handhaving. Er is een stevig en robuust team BOA’s opgebouwd met een flexibele schil voor toezicht en handhaving in de stad. Zichtbaarheid en aanspreekbaarheid is hierbij het handelingskader. Er worden integrale multidisciplinaire controles georganiseerd op verdachte panden en op persoonsniveau in samenwerking met de Sociale Recherche Twente en het RIEC Oost Nederland. Er zijn twee integrale thematische actieweken geweest, gericht op het opsporen en aanpakken van ondermijning. Dit heeft geleid tot diverse strafrechtelijke en bestuursrechtelijke interventies.
Wij doen mee aan het regionale project Streettriage om passende zorg te bieden aan kwetsbare personen die de veiligheid in een wijk of buurt aantasten als gevolg van hun (verwarde) gedrag.

Aanpak mensenhandel en uitbuiting
Wij leveren vanuit het taakveld openbare orde en veiligheid een bijdrage aan de regionale, integrale aanpak van mensenhandel en uitbuiting. Dit heeft geleid tot diverse bestuurlijke interventies (maatregelen zoals sluiting van panden, dwangsommen en aanpak van facilitators) in geval van illegale prostitutie vanuit panden, waarbij mensen worden uitgebuit.

Wij vinden dat voorkomen van mensenhandel en uitbuiting minstens zo belangrijk is als hard optreden. Hier is voorlichting en training van (zorg)professionals van groot belang om misstanden zo vroeg mogelijk te herkennen om tijdig hulp te kunnen bieden en om te voorkomen dat kwetsbare personen het illegale circuit in worden getrokken. Aan preventie en vroegsignalering bij (zorg)professionals in het sociaal domein moet nog nader vorm worden gegeven. In het kader van de versteviging van de samenwerking tussen zorg en veiligheid komt er vanuit het sociaal domein een voorstel om vorm en inhoud te geven aan de preventieve kant van de aanpak van mensenhandel en uitbuiting. Dit met de focus op voorlichting en handelingsperspectief voor (zorg)professionals en het inrichten van een meldingssysteem. Voor deze preventieve aanpak wil het college een incidenteel budget van 50.000 euro in 2021 en 2022 beschikbaar stellen.

Overlast door kwetsbare personen met verward gedrag
Doel: In 2022 krijgen kwetsbare personen meer passende zorg en veroorzaken ze minder overlast in buurten:

• Er belanden minder kwetsbare personen met verward gedrag in een politiecel terwijl er geen sprake is van strafbaarheid.
• Het aantal meldingen van woonoverlast is gedaald.

Midterm Resultaten
In 2019 zijn er 731 meldingen van overlast door kwetsbare personen met verward gedrag geregistreerd (Bron: Politie jaarcijfers 2019). Er is sprake van een landelijke trend als het gaat om de toename van overlast die wordt veroorzaakt door kwetsbare personen met verward gedrag.
Er zijn nog geen cijfers beschikbaar of deze personen minder in de politiecel belanden en passende zorg krijgen. De Politie jaarcijfers over 2020 moeten hier nader inzicht in kunnen bieden.
Het aantal meldingen woonoverlast is gedaald in 2019 (Bron: Politie jaarcijfers 2019).

Doel: In 2022 hebben inwoners meer vertrouwen in hoe de gemeente handhaaft en toezicht houdt in wijken en buurten:

• Het percentage inwoners dat tevreden is over hoe de gemeente handhaaft en toezicht houdt in hun wijk of buurt is gestegen.
• De meldingsbereidheid voor overlast en overtredingen is gestegen.

Midterm Resultaten
Het percentage inwoners dat (zeer) tevreden is over het functioneren van de gemeente in algemene zin is in 2019 gestegen met 10 % ten opzichte van peiljaar 2015. Dit percentage bedraagt namelijk 32% in 2019, ten opzichte van 22% in 2015 (Bron: Burgerpanel peiling Kennispunt Twente, december 2019).
De indicator (meldingsbereidheid) is nog niet gemeten. Wel blijkt uit genoemde peiling dat 59% van de Almeloërs bereid is om zich in te zetten voor leefbaarheid (meting 2019, Burgerpanel peiling Kennispunt Twente). Hieruit kan worden afgeleid dat er een positieve houding is om overlast en overtredingen te melden.

Doel: In 2022 zijn Almeloërs zich meer bewust van de veiligheid in hun stad en dragen ze hier zelf meer aan bij:

• Er zijn 32 buurtpreventie-initiatieven.
• De tevredenheid over de gemeentelijke aanpak van sociale veiligheid is gestegen.

Midterm Resultaten
Het percentage inwoners dat in 2019 deelneemt aan veiligheidsinitiatieven is 43% (Bron: Burgerpanel 2019 Kennispunt). Er is nog geen extra inspanning gepleegd om het aantal buurtpreventie initiatieven uit te breiden (buurtteams, WhatsApp veiligheidsgroepen).

Doel: In 2022 voelen inwoners, ondernemers en bezoekers zich veiliger in de stad en hun buurt en ervaren minder overlast:

• Het percentage inwoners dat zich altijd veilig voelt is met 5% gestegen.
• Het aantal misdrijven is met 360 afgenomen.
• Het rapportcijfer veilige buurt is gestegen.

Midterm Resultaten
Dit betreft een nulmeting van Kennispunt Twente om de effecten van het programma adequaat over de looptijd te kunnen meten.
In 2019 voelt 91% van de Almeloërs zich in het algemeen veilig.
In 2019 voelen 9 van de 10 Almeloërs zich veilig in eigen buurt.
In 2019 is het rapportcijfer veilige buurt een 7,5.

Ambitie Samen maken we Almelo veiliger
Aan deze ambitie wordt de komende jaren (2020-2021) onder meer op de volgende manieren een bijdrage geleverd: wij,

• volgen snel en zichtbaar meldingen van overlast op;
• versterken de verbinding tussen het zorg- en veiligheidsdomein;
• ondersteunen het verbeteren van de kwaliteit van de leefomgeving (leefbaar en veilig)
• controleren onder meer gebiedsgericht of inwoners en bedrijven strafrechtelijke en bestuursrechtelijke regels naleven;
• lanceren een informatiecampagne hoe inwoners zelf kunnen bijdragen aan een veiliger buurt;
• geven voorlichting hoe inwoners zelf een buurtpreventieteam kunnen starten;
• stimuleren initiatieven van inwoners die hun straat, wijk of buurt veiliger willen maken.
• willen de eerste diagnose verbeteren over de hulp die nodig is voor kwetsbare personen.
• voorkomen escalatie van overlastsituaties zoveel mogelijk door een verbeterde samenwerking op het gebied van zorg en veiligheid.
• investeren in (extra) toezichthouders die meer gebied- en probleemgericht gaan werken.

Midterm 2020
Wij hebben twee extra fte BOA “op straat” en één extra jurist veiligheid en handhaving ingezet voor “Quick Response” bij meldingen en lik op stuk bestuursdwang bij overtredingen. Wij zetten de BOA's steeds meer gebied- en probleemgericht in en hebben handhavingsafspraken en prioriteiten op gebiedsniveau gemaakt. Bijvoorbeeld in het Nieuwstraatkwartier en op aandachtslocaties.
Er is volop ingezet op informatie en bewustwording via campagnes, themabijeenkomsten en sociale media.

Investering in een sluitende aanpak van woonoverlast in buurt en wijk is van belang om de doelstellingen te halen. Integrale uitvoering van de beleidsregel wet Woonoverlast is in voorbereiding. Met wijkagenten, wijkcoaches, woningcorporaties en wijkregisseurs worden procesafspraken gemaakt. Dit om meer grip te krijgen op de aanpak en de juiste maatregelen te kunnen nemen.

Wij doen mee aan het regionale project Streettriage om passende zorg te bieden aan personen die de veiligheid in een wijk of buurt aantasten als gevolg van hun gedrag. Dit project is in 2019 gestart. Voorheen werd de diagnose in een politiecel uitgevoerd zonder dat duidelijk was of er sprake was van strafbaarheid. Dit vergt veel capaciteit van politie en heeft de nodige impact omdat er vaak sprake is van gedrag als gevolg van een psychische stoornis en er primair behoefte is aan zorg en hulp. Streettriage is nu ingevoerd, waardoor zorgprofessionals bij constatering van overlast door een kwetsbare persoon met verward gedrag, direct ter plaatse een diagnose wordt gesteld, zodat op een snelle manier de juiste zorg en hulp wordt geboden. Het doel van het project is onder andere te voorkomen dat iemand, zonder dat er sprake is van een verdenking van een strafbaar feit, in een politiecel belandt. Dit om de politie te ontlasten en de impact voor betrokkenen te verminderen.

Deelprogramma Zorg en Veiligheid
Het deelprogramma Zorg en Veiligheid start medio 2020 op. In de eerste fase van het programma Veiligheid lag de focus op bestuurlijke interventies en repressie (aanpak ondermijnende criminaliteit). In het licht van de coronacrisis en de te verwachten effecten op de sociale veiligheid moet het accent komen te liggen op de verbinding tussen zorg en veiligheid. Dit om kwetsbare mensen de juiste hulp en zorg te kunnen bieden.

Waar staan we nu?
Het CBS heeft via de veiligheidsmonitor de veiligheidsbeleving gemeten onder inwoners. Naast de criminaliteitscijfers van politie is de veiligheidsbeleving een kernindicator of het programma het beoogde maatschappelijke effect sorteert. De uitkomsten van de CBS monitor zijn positief:
2013 is als nulmeting gebruikt en respectievelijk 2017 en 2019 als peiljaren.

Bron: Veiligheidsmonitor CBS 2019, Kernpublicatie 2 maart 2020, Kernindicatoren meting 70.000+ gemeenten (52)
Resultaten vertaald naar specifieke veiligheidsindicatoren met als kernindicator veiligheidsbeleving.

Landelijke ontwikkelingen veiligheid 2020
Uit landelijk onderzoek blijkt dat ondermijning op wijkniveau oprukt, criminelen “nestelen” zich in woonwijken voor hun criminele activiteiten. Traditionele delicten, de zogenaamde High Impact Crime, zoals inbraken, autokraken en overvallen nemen af. De meer onzichtbare criminaliteit, de zogenaamde Hidden Impact Crimes, neemt juist toe; denk hierbij aan cybercrime, witwassen van crimineel verkregen vermogen, online drugsnetwerken, enz. (bron VNG veiligheidscijfers 2019 en CBS Veiligheidsmonitor 2019). Dit tast de leefbaarheid en het gevoel van veiligheid in woonwijken aan. Waarneembare effecten zijn onder meer verloedering, isolatie en vermindering van onderlinge samenhang.

Door ambulantisering van de zorg neemt de druk op leefbaarheid en veiligheid in de buurt toe; meest bekend is de problematiek van personen met geestelijk geïndiceerd verward gedrag. Het aantal meldingen van kwetsbare personen met verward gedrag in combinatie met (woon)overlast vertoont een forse toename. Dit is een landelijke trend (bron: CBS Veiligheidsmonitor 2019 en jaarcijfers Politie Nederland).

In de strijd tegen ondermijning is er naast het bestrijden (repressie) verhoogde aandacht voor het weerbaarder maken van organisaties, politiek en bestuur en de samenleving in het algemeen tegen ondermijning. Investeringen hierin lopen via programmatische aanpak van het Rijk, provincies en regio’s. Zo worden het RIEC en de Politie door het Rijk versterkt om ondermijning nog effectiever tegen gaan. Beleidsmatig wordt via een regionaal programma Weerbaarheid van de Veiligheidsregio Twente en financieel via een Pilot van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (netwerk weerbaar bestuur) een impuls gegeven om de weerbaarheid van lokaal bestuur en de gemeentelijke organisatie te versterken. De weerbaarheid van de samenleving wordt versterkt door het gericht communiceren over risico’s van ondermijnende criminaliteit, het melden daarvan en het geven van voorlichting aan doelgroepen (bewustwordingscampagnes).

Lokale ontwikkelingen 2020
De resultaten van de programmatische doelen in Almelo zijn gericht op meer betrokkenheid van inwoners bij veiligheidsinitiatieven en buurtpreventie. Dit om het gevoel van veiligheid te bevorderen. Er klinkt een toenemende roep van inwoners om handhaving en bestuurlijke interventies bij leefbaarheid- en handhavingsissues in kwetsbare gebieden. Er is behoefte aan quick respons-mogelijkheden na het doen van een melding of integrale controleactie.

Betekenis voor de toekomst
Om de opwaartse trend van positieve veiligheidsbeleving en daling van criminaliteit te continueren zullen wij nog meer in de wijken zichtbaar aanwezig moeten zijn en een stevige alliantie moeten vormen met veiligheidspartners bij het:

• Voorkomen en bestrijden (repressie) van in de wijk geïntegreerde ondermijnende criminaliteit;
• Handhaven en integrale aanpak van leefbaarheidsissues (illegale situaties, overlast door kwetsbare personen met verward gedrag, woonoverlast, etc.);
• Voorkomen van polarisatie, tweedeling en radicalisering in de samenleving;
• Versterken lokale weerbaarheid (sociale veerkracht) in de wijken