Programma Nieuwstraatkwartier

Samenvatting
Het programma Nieuwstraatkwartier ligt op koers, de afgelopen jaren is er een basis gelegd. Het programma Nieuwstraatkwartier sluit aan bij wat er leeft in de wijk en zoekt de samenwerking met bewoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties om er samen meer van te maken. In de praktijk zien we dat dit werkt. Behaalde resultaten inspireren bewoners en partners om ook met een voorstel te komen en bij de uitwerking zelf een actieve rol te pakken. Het gaat hierbij niet alleen om kleine initiatieven, ook om grote vraagstukken voor de wijk (of voor de stad). Het besluit over de regulering van kamerverhuur is daarvan een voorbeeld.

De aanpak van het programma Nieuwstraatkwartier kenmerkt zich door integraal en opgavegericht werken in tijdelijke coalities die focussen op een gezamenlijk doel. Fysiek en sociaal trekken samen op en dit heeft meerwaarde, zoals blijkt in de Nieuwstraat. Niet alleen de straat is opnieuw ingericht, er is nu ook een ondernemersvereniging en een bewonersgroep die activiteiten organiseert. De aanpak van het programma Nieuwstraatkwartier appelleert aan eigenaarschap en de verbinding tussen partijen. Samen zijn we op weg naar een mooiere wijk.

Het programma Nieuwstraatkwartier werkt aan uiteenlopende opgaven. De afgelopen tijd waren de nieuw ingerichte Nieuwstraat en het bewonersinitiatief de Hagedoorn de blikvangers. Er gebeurt zoveel meer in deze wijk. Voor de komende tijd staan onder meer de activiteiten voor de energietransitie, veiligheid en handhaving en de sloop en nieuwbouw in de Witvoetenstraat en Gravenstraat op het programma.

Ambitie en strategische doelen

Bewoners en ondernemers in het Nieuwstraatkwartier zijn trots op zichzelf, op elkaar en hun leefomgeving waar de basis sociaal, ruimtelijk, energetisch en technisch duurzaam op orde is. Het Nieuwstraatkwartier is een levendige en vitale wijk waar het volgens de bewoners en ondernemers fijn wonen, werken en verblijven is.

De strategische doelstellingen van het programma Nieuwstraatkwartier zijn:

1. De basis op orde (schoon, heel, veilig);
2. Een duurzaam sociale en leefbare wijk;
3. Ruimtelijk toekomstbestendige wijk;
4. Klimaatadaptieve en aardgasvrije wijk;
5. Vergroten vertrouwen van bewoners in de toekomst van de wijk, gemeente en andere (overheids)organisaties.

Terugblik
Aanpak
De verhouding tussen overheid en samenleving wijzigt, hierdoor verandert ook de manier waarop we samenwerken met anderen. Het programma Nieuwstraatkwartier werkt integraal, opgavegericht en vormt tijdelijke coalities met de focus op het gezamenlijke doel. De leidraad van het programma Nieuwstraatkwartier is: Wij sluiten aan bij wat er leeft in de wijk.
Met de slogan “samen maken we er meer van” is ingezet op een samenwerking met bewoners, ondernemers en (maatschappelijke) organisaties die zich kenmerkt door verbinden, samenwerken en (bevorderen van) eigenaarschap.
Het programma Nieuwstraatkwartier pakt vragen integraal op en stuit daarbij op zaken die aandacht vragen. Het gaat om uiteenlopende terreinen en veelal lastige vraagstukken die we oppakken door de fysieke met de sociale opgave te verbinden.

Dat de aanpak van “samen maken we er meer van” werkt, zien we doordat de verschillende partijen in de wijk elkaar en ons snel en goed weten te vinden, de lijntjes zijn kort. Het programmateam duikt diep de wijk in en vervult een signaalfunctie.

Tegelijk is het geen “u vraagt, wij draaien”. De bewoner met een wens, wordt gewezen op de eigen verantwoordelijkheid en wordt gevraagd naar de eigen bijdrage. Vervolgens biedt het programma ondersteuning. De praktijk laat zien dat deze aanpak werkt en bijdraagt aan een groter vertrouwen en aan trots en betrokkenheid bij elkaar en bij de wijk. Deze manier van samenwerken vraagt veel inzet in de voorbereiding van elk deelproject. Het programma Nieuwstraatkwartier vordert met kleine stapjes, vraagt een lange adem en flexibiliteit.

Fysieke projecten in het Nieuwstraatkwartier fungeren als vliegwiel om de betrokkenheid van bewoners en ondernemers te stimuleren. Door bewoners en ondernemers tijdig van de plannen op de hoogte te stellen, in gesprek te gaan en door mensen actief te benaderen bereiken we meer commitment.

Ook werken we nauw samen met partners. Beter Wonen, Cogas/Coteq, Waterschap en gemeente kijken samen naar de kansen die de aanstaande sloop en nieuwbouw in de Witvoetenstraat en Gravenstraat biedt. Ook de pilot voor de Juniorenergiecoach en de voorbereiding voor het Nieuwstraatkwartierfestival was een coproductie.

In het contact met bewoners en ondernemers communiceren we open en eerlijk en leggen uit wanneer iets niet mogelijk is. “Nee” is ook een antwoord. Op een vraag van een bewoner komt snel een reactie, ook al is er niet meteen een volledig antwoord. Dit voorkomt dat verhalen een eigen leven gaan leiden. De wijkregisseur en wijkondersteuner fungeren als gesprekspartner voor bewoners, zij zijn de bekende gezichten in de wijk.

Geslaagde projecten maken we zichtbaar om een imagoverandering te bewerkstelligen. We communiceren herkenbaar en gebruiken in alle uitingen het logo. Dat doen we via Facebook, onze website en berichten in de Nieuwstraatkwartierkrant. Onze eigen wijkkrant verscheen 8 keer en vertelt alleen over gerealiseerde en concrete onderwerpen in de wijk. De krant wordt goed gelezen, merken we aan reacties van bewoners en draagt bij aan de trots over de wijk.

Bij alle planvorming is er aandacht voor groen en water.

Ondersteunen Bewonersinitiatieven en sociale samenhang, bouwen aan vertrouwen
Bewoners zijn meer betrokken bij hun wijk en het aantal vrijwilligers neemt toe. Van 14 vrijwilligers in september 2017 naar 47 in september 2019. Bewoners zeggen dat ze door de initiatieven meer buren kennen en dat dit de samenhang in de buurt ten goede komt. De actieve bewonersgroepen realiseren verbeteringen in de eigen leefomgeving. Van het een komt het ander. Bereikte resultaten inspireren nieuwe bewoners(groepen) en ondernemers(groepen) om ook actief te worden en initiatieven te ontwikkelen. We ondersteunden de actieve bewoners bij de realisatie van het bewonersinitiatief de Hagedoorn. Op 1 augustus 2019 is het voormalige schoolgebouw, tegen marktprijs, verkocht aan het bewonersinitiatief. In bewonersinitiatief de Hagedoorn hebben bewoners en organisaties een plek gevonden. Ook steunden we de inrichting van het ‘Smorreveld’ als speelplek en hondenspeelveld: Twee moeders uit de buurt maakten samen met hun buren een plan voor de inrichting dat ze realiseerden met de inzet van subsidies. De aanvankelijk toegezegde gemeentelijke garantstelling om de begroting rond te krijgen, bleek uiteindelijk niet nodig. Het benodigde bedrag was al binnen met subsidies. Een ander voorbeeld is het speelveld aan de Melkweg waar we samen met bewoners een plan maakten om het verwaarloosde speelveld opnieuw in te richten. De inrichting werd gerealiseerd met de inzet van subsidies. Bewoners zorgen er zelf voor dat het veld schoon blijft.

Ook ondernemers in de wijk werden actief. Zoals de ondernemersvereniging in de Nieuwstraat die een kerstmarkt en een braderie organiseerde. Bij aanvang van de coronacrisis startten zij meteen het initiatief ‘Nieuwstraat helpt’. Zij koppelen bewoners in de wijk die hulp nodig hebben aan bewoners die hulp willen geven.

Aanjagen energietransitie
Beter Wonen verduurzaamde 115 huurwoningen aan de Schoolstraat, Merelstraat en Nachtegaalstraat. Deze woningen maakten een (grote) labelsprong; de verduurzaamde woningen zorgen voor een betere uitstraling en bieden meer wooncomfort.

We ontwikkelden activiteiten om de bewustwording over duurzaamheid te bevorderen.
Zo gingen 50 kinderen uit de wijk als Junior Energiecoach aan de slag met energiebesparing. Deze succesvolle aanpak krijgt een vervolg in het Nieuwstraatkwartier als ook in de hele stad. Duurzaamheid was het thema van het Nieuwstraatkwartier-festival dat op 16 mei zou plaatsvinden. Dit festival, door de partijen in de wijk voorbereid, is vanwege de coronacrisis naar een later moment verplaatst.

Beter Wonen, Waterschap, Cogas/Coteq en gemeente startten met het opstellen van een wijkuitvoeringsplan voor de energietransitie in het Nieuwstraatkwartier. De provincie verstrekte hiervoor een subsidie. Bij het opstellen van de warmtevisie werd duidelijk dat het Nieuwstraatkwartier niet voor 2030 aardgasvrij wordt. We stelden het doel bij en zetten nu in op het aardgasvrij-gereed maken van de wijk. In mei 2020 startte een pilot voor woningeigenaren die we begeleiden in het aardgasvrij-gereed maken van hun woning.

Fysieke verbeteringen
De Nieuwstraat is, met een duidelijke inbreng van de bewoners, opnieuw ingericht. Op verzoek van bewoners is de snelheid verlaagd van 50 naar 30 km/uur. De straat is nu veiliger en er wordt minder hard gereden. Met de vervanging van de riolering en kabels verbeterde ook de technische staat onder de grond. Daarbij was er oog voor de toekomst: Cogas legde een nieuwe leiding die ook andere gassen kan vervoeren. De heringerichte straat geeft de wijk een betere uitstraling.

Investeren in de iconen van de wijk zorgt voor een betere uitstraling en dat heeft een meerwaarde voor de wijk. De molen startte een fondsenwerving om de gewenste uitbreiding met een ontvangstruimte voor bezoekers te kunnen realiseren. Ruim de helft van het benodigde bedrag is nu toegezegd. Wij ondersteunen de stichting in deze zoektocht.

In maart 2020 startten de werkzaamheden aan het riool in de Schoolstraat. Ook hier hadden bewoners hun inbreng in de plannen voor de herinrichting van de straat. Er is nu een actieve groep bewoners ontstaan die zich inzet voor meer sociale cohesie in de buurt.

Het bedrijventerrein Achter de molen heeft een desolate uitstraling. Samen met de groep actieve ondernemers van dit bedrijventerrein werken we aan een mooiere omgeving.

Handhaving
Het handhavingsvraagstuk blijft aandacht vragen. De handhavers lopen of fietsen minstens één keer per dag door de Nieuwstraat. Dit heeft een positief effect maar we zijn er nog niet. Om de parkeerproblematiek in de Nieuwstraat terug te dringen startten we op 1 juni 2019 met de pilot parkeren voor de eigen oprit. Dit gebeurde op voordracht van een ondernemer en de wijkagent. De pilot levert meer parkeerplekken op en zorgt voor meer rust.

Een ander aandachtspunt zijn kamerverhuurpanden die de leefbaarheid in delen van het Nieuwstraatkwartier onder druk zetten. Samen met ruimtelijke ordening maakten we een aanzet voor het beleid om kamerverhuur te reguleren. Op 20 november 2018 nam de raad een voorbereidingsbesluit om een technische reparatie van de bestemmingsplannen voor de gemeente Almelo te kunnen voorbereiden. Op 23 maart 2020 stelde de raad de ‘Parapluherziening wonen’ vast. Hierdoor is elke vorm van wonen, waarbij er geen sprake is van één huishouden in één woning, niet langer toegestaan.

Waar staan we nu
In het Nieuwstraatkwartier startten en consolideerden de afgelopen jaren tal van initiatieven en interventies met succes. We kunnen nu voortbouwen op die basis en om die verder te versterken moet deze positieve lijn langjarig worden vastgehouden. Een lokale overheid die nabij is, wendbaar inspeelt op reële behoeften uit de wijk en luistert naar inspraak zijn ingrediënten die hebben bijgedragen aan de behaalde resultaten. Deze en andere geleerde lessen worden ingezet in de verdere implementatie van wijksturing.

Landelijke ontwikkelingen en inzichten
Landelijk is er sprake van een revival voor wijken. De wijk is het niveau waarop overheidsingrijpen nut en effect heeft. Uit onderzoekt blijkt dat de nabije leefomgeving nog de meeste aanknopingspunten voor activering biedt. Recent onderzoek “Veerkracht in het corporatiebezit” (RIGO, 2020 in opdracht van AEDES) brengt naar voren dat buurten die al zwak waren, de laatste jaren zwakker werden. Corporaties roepen op tot een verbeterde wijkaanpak en sluiten daar graag zelf bij aan. Het essay “Een wendbare wijkaanpak” van Platform 31 (2018) stelt dat: “Juist in kwetsbare wijken liggen kansen om de investeringen in verduurzaming in te zetten als hefboom voor verbetering van de leefbaarheid en de sociaaleconomische positie van bewoners. Veel gemeenten beseffen dat ‘van het gas los’ gaan, kansen biedt voor de revitalisering van deze wijken.” Hetzelfde geldt voor vraagstukken van leefbaarheid en veiligheid. Dit essay beschrijft heel goed de aanpak zoals die in het Nieuwstraatkwartier al in praktijk wordt gebracht.

Aanscherping operationele doelstellingen in het Nieuwstraatkwartier
Energietransitie: pilot om succes- en faalfactoren te bepalen
De energietransitie is voor een wijk als het Nieuwstraatkwartier een complexe opgave vanwege de matige kwaliteit van vooroorlogse woningen en de beperkte financiële mogelijkheden van inwoners. De energietransitie is niet alleen een technisch maar ook een sociaal en financieel vraagstuk.In het Nieuwstraatkwartier zien we bij meerdere particuliere woningen achterstallig onderhoud en een gebrekkige technische staat. Dit bezorgt de omgeving een onveilige en verwaarloosde uitstraling. Eén van de ambities van het programma Nieuwstraatkwartier is de wijk ruimtelijk en energetisch ‘op orde’ en klimaat-adaptief te maken. In het Nieuwstraatkwartier starten we een pilot waarin we alle particuliere woningen inventariseren op potentie van energiebesparende maatregelen. Daarnaast begeleiden we vijf woningeigenaren door maatwerkadvies over verbetermaatregelen aan de woning te geven. Ook ondersteunen we bij het zoeken naar financiering voor de verbeteringen.

Ondermijning aanpakken
Op 23 maart 2020 stelde de raad het bestemmingsplan ‘Parapluherziening wonen’ vast dat het mogelijk maakt om tegen illegale kamerverhuur op te treden. In het Nieuwstraatkwartier zien we dat illegale kamerverhuur, een vorm van ondermijning, de leefbaarheid onder druk zet. Deze overlast willen we steviger aanpakken.

Fysieke verbeteringen
In de Witvoetenstraat en Gravenstraat gaat Beter Wonen woningen slopen en nieuwe bouwen. Samen met de in het programma deelnemende organisaties keken we waar de kansen liggen om deze twee straten duurzaam en toekomstbestendig te ontwikkelen. Dit resulteerde in een plan dat wacht op uitvoering. De financiële dekking is een punt van aandacht voor alle organisaties.

Tweedeling
In het Nieuwstraatkwartier is de tweedeling in de samenlevingzichtbaar naar opleidingsniveau, politieke oriëntatie, inkomensniveau, maatschappelijke participatie, etc. Dit bevestigt het beeld zoals aangegeven in het eerder genoemde onderzoek “Veerkracht in het corporatiebezit” (RIGO, 2020 in opdracht van AEDES).

Indicatoren en monitoring
Bij de vorige perspectiefnota heeft de raad gevraagd naar de indicatoren voor het programma Nieuwstraatkwartier. In het programmacontract Nieuwstraatkwartier zijn deze op 18 juni 2019 door het college vastgesteld. De belangrijkste indicator is het wijkkompas dat in één oogopslag weergeeft hoe de wijk er voor staat. Samen met wijksturing ontwikkelen we deze indicator. De andere indicatoren zijn: aantal bewoners betrokken bij bewonersinitiatieven, woninglabels, aantal activiteiten rondom klimaat, duurzaamheid en energietransitie en de indicator uit de ‘leefbarometer’ die het vertrouwen in de toekomst van de wijk meet.

Het programma Nieuwstraatkwartier gaat bewoners en ondernemers vragen naar de effecten die zij van het programma Nieuwstraatkwartier ervaren. Kennispunt Twente verzorgt de opzet en uitvoering van dit onderzoek.

We liggen op koers om de ambitie voor het programma Nieuwstraatkwartier te realiseren. De verbeterslag gaat met kleine stapjes en vraagt een lange adem. Hoe de coronacrisis zich ontwikkelt en welke gevolgen dit heeft, kunnen we nog niet overzien. De onzekerheden die voor alle programma’s gelden, gelden ook voor de wijken, dus ook voor het Nieuwstraatkwartier.

Voor de korte termijn zetten we erop in om bewoners die actief zijn, betrokken te houden. Hier ligt een uitdaging. Bewonersinitiatief de Hagedoorn is sinds half maart gesloten en bereidt de inrichting van de 1,5 meter-maatregelen voor. We weten nu nog niet of het zal gaan om een langdurige sluiting en welke gevolgen dit heeft. Ook is nu nog niet te overzien of ondernemers en ZZP’ers in de wijk het hoofd boven water kunnen houden. Ondernemers met vragen verwezen we door naar het ROZ en het Ondernemersloket. Waar ondernemers vertrekken blijven lege panden achter. Dit vraagt alertheid om verloedering te voorkomen. Een stijgende werkloosheid, als gevolg van de coronacrisis, leidt tot een lager inkomen bij bewoners.

Lange termijn: De effecten van de coronacrisis op werkgelegenheid en de ontwikkeling van de zorg– en ondersteuningsvraag zijn nu nog niet te overzien.

Betekenis voor de toekomst
De gevolgen van de crisis kunnen aanleiding geven om de prioriteiten binnen het programma Nieuwstraatkwartier te verschuiven.

De leidraad van het programma ‘aansluiten bij dat wat leeft in de wijk’ geeft de flexibiliteit die nodig is om te kunnen anticiperen op de gevolgen van de coronacrisis en op de nieuwe vragen die op ons afkomen.