Programma Omgevingswet

Samenvatting
De uitvoering van het programma Omgevingswet ligt op koers. Voor de omgevingsvisie zijn ambities opgesteld, gebieden en thema’s benoemd. Er hebben diverse stadsgesprekken met stakeholders uit de stad en inwoners en bedrijven plaatsgevonden. Deze gesprekken komen voort uit het participatieproces zoals is vastgelegd in het participatieplan voor de omgevingsvisie. De opbrengsten van deze gesprekken dienen als bouwstenen voor de omgevingsvisie. In oktober wordt de omgevingsvisie door de gemeenteraad vastgesteld.

Parallel aan het traject van de omgevingsvisie is gestart met het omgevingsplan. Door middel van een pilot wordt gewerkt aan een omgevingsplan voor een beperkt gebied om ervaring op te doen wat er allemaal komt kijken bij het maken van een omgevingsplan.

De invoering van de Omgevingswet kent diverse digitale verplichtingen. Om aanvragen vanuit het Digitaal Stelsel Omgevingswet te kunnen ontvangen is software aangeschaft zodat initiatiefnemers digitaal hun vergunning kunnen aanvragen. Daarnaast is plansoftware aangeschaft voor het publiceren van vastgesteld beleid. De invoering van de wet is recent vastgesteld op 1 januari 2022.

Op het gebied van de dienstverlening zijn we gestart met een pilot , de zogenaamde omgevingstafel waarbij we samen met de (externe) ketenpartners oefenen om te komen tot een werkwijze waarmee we binnen 8 weken een complexe vergunning kunnen afgeven. Voorafgaand aan de omgevingstafel komen initiatieven op de intaketafel waar de kansrijkheid van het initiatief wordt beoordeeld. De intaketafel is van start gegaan. Het anders werken loopt parallel aan de inhoudelijke opgaven doordat aan de inhoudelijke opgaven wordt gewerkt langs de uitgangspunten van de Omgevingswet.

Ambitie en strategische doelen

Almelo wil de komst van de Omgevingswet aangrijpen om met een externe focus te veranderen. Dat betekent dat niet de regels, maar de maatschappelijke opgaven en de initiatiefnemers met hun omgeving centraal staan. Hieruit volgt dat we uitnodigend, faciliterend en ‘regelgeving luw’ zijn. Initiatiefnemers krijgen de ruimte. Samen werken we aan een prettige, veilige en gezonde leefomgeving.

Strategische doelen:

1. De inzichtelijkheid, de voorspelbaarheid en het gebruiksgemak van de regels van het omgevingsrecht vergroten.
2. Samenhangende benadering, gebiedsgerichte integrale aanpak.
3. Grotere bestuurlijke afwegingsruimte, lokaal maatwerk.
4. Versnellen en verbeteren van de besluitvorming.
5. De maatschappelijke opgave bepaalt de rol van de gemeente.
6. Initiatiefnemers en hun omgeving hebben meer zeggenschap over hun omgeving

Terugblik
De hieronder genoemde operationele doelen dragen bij aan meerdere strategische doelen. Om doubleurs in de tekst te voorkomen is telkens per strategisch doel één operationeel doel genoemd waarover gerapporteerd wordt.

Strategisch doel: de inzichtelijkheid, de voorspelbaarheid en het gebruiksgemak van de regels van het omgevingsrecht vergroten.

Operationeel doel: De integrale digitale omgevingsvisie is uiterlijk in oktober 2020 vastgesteld

Bereikte resultaten:
Experiment met participatie door het vroegtijdig betrekken van inwoners; pilot de Heemde is uitgevoerd. Op basis van bestaand beleid en programma’s zijn de ambities voor de verschillende thema’s bepaald. Participatieplan voor de totstandkoming van de omgevingsvisie is uitgewerkt en vastgesteld door het college. Het participatieplan wordt momenteel uitgevoerd, het bestaat uit 5 gespreksrondes en hiervan zijn inmiddels 4 rondes afgerond. De laatste gespreksronde is in juni 2020. De participatieavonden werden door de deelnemers gewaardeerd met gemiddeld een 8. De ambities en de opbrengst van de gespreksrondes zijn de bouwstenen voor de omgevingsvisie. Het proces loopt (ondanks de coronacrisis) volgens planning en in oktober volgt vaststelling van de visie door de gemeenteraad.

Strategisch doel: Samenhangende benadering, gebiedsgerichte integrale aanpak.
Operationeel doel: Voor het ontwikkelen van een integraal omgevingsplan zijn de uitgangspunten bepaald
Bereikte resultaten:

• Voor het realiseren van een gebied-dekkend omgevingsplan is een conceptprojectplan opgesteld, met daarin opgenomen stappen, planningen, besluitvormingsmomenten en aan het omgevingsplan gerelateerde onderwerpen, zoals toepasbare regels en welstand. Over het definitieve projectplan vindt in het tweede kwartaal 2020 besluitvorming plaats door het college.
• Er loopt een pilot “start omgevingsplan” waarin alle processen worden doorlopen en onderwerpen worden behandeld die nodig zijn om te komen tot een omgevingsplan. Na afronding van deze pilot is voldoende kennis en ervaring opgedaan om het omgevingsplan verder uit te werken.

Strategisch doel: Grotere bestuurlijke afwegingsruimte, lokaal maatwerk.
Operationeel doel: Meer regelvrij en meer algemene regels. Meer vergunningsvrij
Bereikte resultaten:
Gestart is met het tegen het licht houden van de gemeentelijke regelgeving (beleid, bestemmingsplannen, verordeningen). Dit proces maakt onderdeel uit van het opstellen van het omgevingsplan. De effecten en maatregelen op de fysieke leefomgeving uit deze regelgeving worden gefilterd en opnieuw beoordeeld. Dit kan minder regels tot gevolg hebben.

Strategisch doel: versnellen en verbeteren van de besluitvorming.
Operationeel doel: Voorbereiden en inrichten van de informatiesystemen
Bereikte resultaten:

• Er is een nulmeting uitgevoerd waaruit een aantal aanbevelingen zijn gekomen die de komende jaren uitgevoerd worden.
• In 2019 hebben we de VTH-software (samen met een aantal regiopartners) aangeschaft en geïmplementeerd. Dit is een eerste stap die noodzakelijk is om straks aanvragen vanuit het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) te kunnen ontvangen.
• Om te kunnen aansluiten op de Landelijke voorziening van het DSO (DSO-LV) en de Landelijke voorziening bekendmaken en beschikbaar stellen (LVBB) heeft het college besloten plansoftware aan te schaffen en software voor toepasbare regels.

Strategisch doel: de maatschappelijke opgave bepaalt de rol van de gemeente.
Operationeel doel: Eén aanvraag (afgehandeld binnen 8 weken), één ingang voor initiatieven en vergunningaanvragen
Bereikte resultaten:

• Invoering serviceformules: In het kader van de ontwerpformule loopt de pilot intaketafel en omgevingstafel. Samen met de (externe) ketenpartners oefenen we om te komen tot een werkwijze waarmee we Omgevingswet-proof zijn; dat wil zeggen één toegang en binnen 8 weken complexe vergunningen kunnen afgeven.
• De intaketafel is gestart. Aan de intaketafel worden initiatieven, die de openbare ruimte raken, beoordeeld op kansrijkheid.
• Gestart met het herinrichten van de processen, als uitwerking van de serviceformules.

Strategisch doel: Initiatiefnemers en hun omgeving hebben meer zeggenschap over hun omgeving
Bereikte resultaten:
Participatie en communicatie.
Verdiepend onderzoek naar de juridische consequenties van participatie is uitgevoerd door middel van een afstudeeropdracht door een student van het Saxion. De aanbevelingen worden meegenomen in de verdere uitwerking bij het onderdeel participatie.

Houding en gedrag

1. Scheppen van leersituaties aan de hand van casussen

In de pilot omgevingstafel wordt op deze wijze gewerkt. Aan de hand van concrete casussen zijn en worden situaties gesimuleerd waarmee concrete uitwerking in samenspraak met ketenpartners wordt vormgegeven. Daarnaast is het gezamenlijk en integraal werken aan de omgevingsvisie een leersituatie waarbij volgens de uitgangspunten van Omgevingswet wordt samengewerkt.

2. Samen leren

Het omgevingsspel en het spel "blik op bestuur" is gespeeld met verschillende teams binnen onze organisatie onder spelleiding van de provincie. Hierin hebben medewerkers kennisgemaakt met de nieuwe rollen en de dilemma’s zoals we die gaan tegenkomen bij het werken met de Omgevingswet. Verder maakt de pilot omgevingstafel en het werken aan de omgevingsvisie deel uit van het samen leren.

3. Bijeenkomsten organiseren voor managers en bestuurders Klankbordgroep uit de raad (woordvoerdersoverleg)

Bijeenkomst voor managers over de Omgevingswet heeft plaatsgevonden. Daarnaast heeft een kennissessie plaatsgevonden over het participatieplan met de gemeenteraad. Met de raad heeft een sessie plaatsgevonden met BMC over de verschillen tussen de omgevingsvisie/het omgevingsplan en een programma. Met de raad heeft een eerste sessie plaatsgevonden over de sturingsstijlen van het omgevingsplan.

Waar staan we nu
Implementatie programma Omgevingswet op koers
De invoering van de Omgevingswet ligt op koers. De omgevingsvisie wordt conform de planning gerealiseerd. Aan de uitvoering van de overige onderdelen wordt voortvarend doorgewerkt. De verschillende sporen uit het programma hangen nauw met elkaar samen en moeten dan ook in onderlinge samenhang worden uitgevoerd. Zoals eerder aangegeven in het programma is de insteek van dit programma “leren door te doen”. Gaandeweg het proces ontstaat steeds meer inzicht in de werkzaamheden die nog plaats moeten vinden. Uitstel van de invoering van de Omgevingswet geeft ons iets meer ruimte om zaken beter uit te zoeken en te organiseren, te testen en te oefenen met de nieuwe kerninstrumenten.

Uitstel invoering Omgevingswet
De invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2021 is uitgesteld tot 1 januari 2022 om diverse redenen. De landelijke regelgeving is nog niet stabiel, het DSO is niet op tijd gereed, gemeenten moeten voldoende tijd hebben om door middel van oefenen en testen zich voor te bereiden op de invoering van de Omgevingswet. Daarnaast zorgt de coronacrisis voor vertraging van het gehele invoeringsproces omdat ook bij het Rijk de prioriteit momenteel ligt bij deze crisis.

De omgevingsvisie
Het participatietraject voor de omgevingsvisie zit in de eindfase. In juni was een bijeenkomst gepland om commitment op te halen bij de inwoners en bedrijven. Aangezien deze bijeenkomst niet fysiek door kan gaan, wordt een digitale bijeenkomst voorbereid. De invloed van de coronacrisis, met name de 1,5 meter-maatschappij heeft gevolgen voor de openbare ruimte en daarmee op de omgevingsvisie en op het op te stellen omgevingsplan. Het is sterk afhankelijk van hoe lang de crisis duurt en of de 1,5 meter de norm blijft. Het is nu nog te vroeg om hier op te anticiperen omdat het nog te onduidelijk is hoe het zich gaat ontwikkelen en wat de (blijvende) effecten zijn van deze crisis. Op de middellange termijn is het advies om de omgevingsvisie bij te stellen.

Betekenis voor de toekomst
Geen bijstelling van ambities of doelstellingen, temporisering of herprioritering nodig