Programma Duurzaamheid

Samenvatting
Het programma Duurzaamheid ligt stevig op koers. Sterker nog: dit jaar zijn de doelstellingen meer functioneel groen en meer open water al gerealiseerd. Bij (onderhouds)projecten in de openbare ruimte is nu structureel aandacht voor functioneel groen en voorkomen wateroverlast en droogte. Almeloërs herkennen dit en zijn een stuk trotser op hun blauwgroene stad.

De concept-Regionale Energie Strategie (RES) Twente is vastgesteld, waarin onze duurzame energieladder als input is gebruikt voor het bod van Almelo. In de Duurzame Energieladder staat de visie op grootschalige en kleinschalige duurzame energieopwekking; zo weten initiatiefnemers wat de beleidskaders zijn. Deze aanpak van Almelo wordt alom gewaardeerd, zowel binnen de regio als landelijk.

De warmtevisie is in concept gereed en wij willen begin 2021 bij het Rijk middelen voor een proeftuin aanvragen voor het realiseren van een aardgasvrije wijk.
Het zonnepark Aadijk Almelo behoort tot de tien grootsten van Nederland. Op daken ligt al bijna 10 hectare aan zonnepanelen. En de eerste (kleine) windmolen in Twente staat in Almelo.

Veel scholen hebben duurzaamheid opgenomen in hun lespakket en zijn zelf actief met het verduurzamen van hun gebouw en vergroenen van hun schoolplein. En tot nu toe zijn er tien duurzame initiatieven van inwoners geweest.

De coronacrisis leidt voor het programma Duurzaamheid niet tot grote vertragingen of grote risico’s. Alleen in het kader van participatie is er iets vertraging. Hiervoor wordt aan een (digitale) oplossing gewerkt. Wel kan door de huidige omstandigheden naar aanleiding van de coronacrisis het verduurzamen van gebouwen, plaatsen van zonnepanelen en aanschaf van elektrische auto’s bij (vooral) bedrijven een iets lagere prioriteit krijgen.

Ambitie en strategische doelen

Almelo is een mooie blauwe en groene stad die in stappen naar 2050 bijna energieneutraal is. Waar het fijn betaalbaar wonen en werken is en waar inwoners trots zijn op hun stad.

Strategische doelen

1. Almelo is groener, schoner en beter voorbereid op en bestand tegen de gevolgen van klimaatverandering
2. Almelose inwoners, bedrijven en instellingen dragen bij aan een duurzamer Almelo

Terugblik

Doel: In 2022 is de openbare ruimte schoner met meer (functioneel en natuurlijk) groen, meer onverhard terrein en meer open water van goede kwaliteit.
Bereikte resultaten tot nu toe, per operationeel doel:

• Toename van 6.000 m ² groen en onverhard terrein in 2022 in de openbare ruimte van de gemeente Almelo.

Aan het eind van 2020 hebben we een toename van 6.000 m² groen en onverhard terrein gerealiseerd. Dit is gedaan door projecten in onder andere:

• Nieuwstraat, stadspark en stadshaven;
• Groenvakken in de binnenstad
• Honey Highway langs de Bedrijvenparksingel en Aadorpsweg

De volgende projecten staan gepland voor groot onderhoud en wordt extra groen gerealiseerd:

• Plesmanweg, Schoolstraat en Steffensweg/Kamperfoeliestraat
• Twee Tiny Forests.

In het programma van eisen voor (onderhouds)projecten in de openbare ruimte is nu functioneel groen opgenomen zodat bij elk project in de openbare ruimte meer functioneel groen een voorwaarde is.

Bovendien is de beleving van onze inwoners over Almelo als blauwgroene stad toegenomen: van 34% naar 61%. En vergeleken met vorig jaar zijn meer mensen trots op Almelo (een flinke toename van 38% naar 46%).

• Eind 2022 doen 20 Almelose scholen mee aan educatieprojecten over afval.

Op scholen is steeds meer aandacht voor duurzaamheid: van afval en energie tot natuur. Dat is te zien aan het volgende:

• 12 scholen hebben meegedaan met educatieprojecten over afval.

De leerlingen van het Noordik hebben bovendien de Waste Battle 2016 gewonnen met hun idee om de hoeveelheid zwerfafval te verminderen: de Hotseat. Ondernemers in Almelo hebben het uiteindelijk mogelijk gemaakt om de Hotseat ook daadwerkelijk te realiseren.

• Vier scholen worden begeleid door IVN in het project Groene Schoolpleinen.

Vier scholen hebben interesse in het vergroenen van hun schoolplein.

• Twee schoolpleinen hebben hun schoolplein (deels) vergroend.
• Verschillende scholen maken gebruik van lespakketten over duurzame energie. Vaak naar aanleiding van het plaatsen van zonnepanelen of als het gebouw wordt geïsoleerd.

Doel: In 2022 is de openbare ruimte in Almelo beter voorbereid op en bestand tegen wateroverlast en hittestress.
Bereikte resultaten tot nu toe, per operationeel doel:

• Toename van 5.000 m ² open water in 2022 in de gemeente Almelo.

Halverwege 2020 is met een toename van 8.000 m² open water bovenstaand einddoel voor 2022 nu al ruimschoots behaald. Dit is gedaan door projecten in onder andere:

• De retentievijvers in de Rumerslanden
• De stadshaven
• De vijver op het Indiëterrein dat is verbonden met het kanaal.

Bovendien zijn de stresstesten uitgevoerd. Hiermee zijn de kwetsbare gebieden met betrekking tot droogte, hittestress en wateroverlast in beeld. Er is een begin gemaakt met het opstellen van een adaptatiestrategie waarin het betrekken en stimuleren van inwoners om hun eigen omgeving te “ontstenen” wordt meegenomen.

Doel: In 2022 gebruiken Almelose inwoners, bedrijven en instellingen relatief minder fossiele en meer duurzame energie en ervaren hiervan ook de voordelen.
Bereikte resultaten tot nu toe, per operationeel doel:

•  Eind 2022 is 20% van het totale energiegebruik in Almelo duurzaam opgewekt.

De concept Regionale Energie Strategie (RES) Twente is vastgesteld, waarin onze duurzame energieladder als input is gebruikt voor het bod van Almelo. In de Duurzame Energieladder staat de visie op grootschalige en kleinschalige duurzame energieopwekking en weten initiatiefnemers wat de beleidskaders zijn. De eerste initiatiefnemers hebben zich al gemeld. Dit heeft geresulteerd in het volgende:

• Realisatie van 40 hectare zonnepark.
• Bijna 10 hectare aan daken met zonnepanelen.
• Ondersteuning van bedrijven bij realiseren van zonnepanelen op hun dak.
• Realisatie van een kleine windmolen.
• De werkzaamheden voor de koude-winning uit de Leemslagenplas zijn gestart.
• De concept Warmtevisie is gereed. In de Warmtevisie worden de wijken aangewezen die voor 2030 van het aardgas af gaan.

• In 2022 rijden er 1.000 bedrijfs- en personenauto’s in Almelo op elektriciteit ((Full Electric Vehicle (FEV) en Plug-in Hybrid Electric Vehicle (PHEV)) of waterstof

Eind 2019 reden er 382 auto’s in Almelo op elektriciteit (bedrijfs- en personenauto's en niet alleen om gemeentelijk vervoer). Recentere cijfers zijn nog niet beschikbaar. De doelstelling dat er in 2020 1.000 auto’s op elektriciteit of waterstof rijden in Almelo is ambitieus. De landelijke subsidieregeling voor particulieren die dit jaar wordt ingesteld zal leiden tot aanschaf van meer elektrische auto’s. We gaan extra inzetten op stimuleren en informeren om het doel te halen. Echter als het economisch herstel op zich laat wachten dan zal de doelstelling mogelijk niet gehaald worden. In de loop van volgend jaar is hier meer zicht op.

Doel: In 2022 kunnen inwoners makkelijker duurzame initiatieven nemen
Bereikte resultaten tot nu toe, per operationeel doel:

• In 2022 zijn er ten minste 12 initiatieven van inwoners op het gebied van duurzaamheid (zoals energiecoöperaties) waar meerdere huishoudens aan meedoen.

Het oprichten van een energiecoöperatie is flink gestimuleerd maar dat heeft nog geen resultaat opgeleverd. Wel zijn er tot nu toe 10 initiatieven van inwoners geweest die zich hebben ingezet voor het verduurzamen van de stad.

Waar staan we nu
Corona
De coronacrisis leidt voor het programma Duurzaamheid niet tot grote vertragingen of grote risico’s. Alleen in het kader van participatie is er iets vertraging. Hiervoor wordt aan een (digitale) oplossing gewerkt.

Verduurzamen
Door de huidige omstandigheden naar aanleiding van de coronacrisis kan het verduurzamen voor gebouwen, plaatsen van zonnepanelen en aanschaf van elektrische auto’s bij (met name) bedrijven een iets lagere prioriteit krijgen.

RES
Door het verruimen van het tijdschema door het Rijk hebben regio’s meer ruimte voor een politiek en maatschappelijk gedragen proces en kunnen ze tegelijkertijd blijven werken aan een duurzame toekomst. In Twente hebben we voor de bestuurlijk vastgestelde concept-RES het oorspronkelijke tijdspad van 1 juni 2020 in plaats van 1 oktober 2020 aangehouden omdat we al op schema lagen in tegenstelling tot enkele andere regio’s. Voor de RES 1.0 maken we wel gebruik van de extra tijd tot 1 juli 2021 in plaats van 1 maart 2021.

Omgevingswet
Ook voor de Omgevingswet is het tijdschema verruimd tot 1 januari 2022. De Omgevingsvisie, waarin Duurzaamheid een belangrijke rolt speelt is al in de conceptfase. Voor het programma is het belangrijk dat de uitvoering niet vertraagd wordt omdat is afgesproken dat de warmtevisie en wijkuitvoeringsplannen meegenomen worden in de Omgevingsvisie en het omgevingsplan.

Participatie
Hoe pak je de participatie in deze tijden op? Bijeenkomsten organiseren kan en mag niet. Gelukkig zien we steeds meer voorbeelden van digitale participatie voorbij komen. Dit kost wat tijd maar vooralsnog heeft de coronacrisis hier geen grote invloed op.
Bij de volgende grote projecten is participatie een belangrijk onderdeel.

• De Duurzame Energieladder Almelo is vastgesteld en twee gebieden zijn aangewezen waar grootschalige duurzame energie kan worden opgewekt. We zijn met een initiatiefnemer in gesprek hoe het gebiedsproces ingestoken moet worden, wat de randvoorwaarden zijn en hoe het participatieproces zal kunnen verlopen.
• De warmtevisie krijgt steeds meer vorm en in het najaar gaan we aan de slag met de wijkuitvoeringsplannen; ook daar is het participatieproces een issue.
• Dit geldt ook voor de risicodialogen die we willen voeren met onze inwoners over de stresstesten in het kader van klimaatadaptatie.

Langere termijn
De Europese Unie zal naar verwachting het mogelijk economisch herstel na de coronacrisis aangrijpen om dat ook een duurzaam herstel te laten zijn. Voor overheden is het daarom van belang om zoveel mogelijk te blijven werken aan de plannen voor woningbouw/verduurzaming. De gemeente kan bij de inzet van publieke middelen duurzame eisen aan de investeringen verbinden. Ook biedt dit kansen voor de verdere overgang naar een circulaire economie. Daarnaast ontstaat er ruimte voor kleinere bedrijven en nieuwe partijen om te komen met innovaties. Omdat grote partijen in crisistijd vaak minder investeren in innovaties. Er is juist nu behoefte aan innovaties over sectoren heen. De overheid kan dat mogelijk gericht stimuleren door bedrijven hiertoe uit te dagen.

En ook het Rijk heeft aangegeven het klimaatakkoord te willen blijven uitvoeren zoals is afgesproken. Dit kan een grote impuls zijn voor de bouw- en installatiesector. Tijdens de vorige crisis is gebleken dat deze sector een belangrijke aanjager is voor Twentse economie. De energietransitie creëert nieuwe banen, stevig inzetten op de energietransitie geeft een stevige impuls. En de gemeente kan met extra investeringen op het gebied van duurzaamheid (duurzaam inkopen, verduurzamen eigen vastgoed maar ook inwoners, bedrijven en instellingen stimuleren te verduurzamen, warmtevisies uitvoeren, grootschalige duurzame energieparken stimuleren, etc.) daar aan bijdragen. Door onverminderd hard door te werken aan ons programma geven we de economie een duurzame impuls.

Het beschikbaar stellen van voldoende financiële middelen door het Rijk voor de uitvoering van het Klimaatakkoord is juist in een recessie belangrijk.

Betekenis voor de toekomst
Het programma Duurzaamheid ligt stevig op koers. Sterker nog; dit jaar zijn de doelstellingen meer functioneel groen en meer open water al gerealiseerd. Wij gaan de komende tijd stevig inzetten op de energietransitie. En begin 2021 willen we bij het Rijk middelen voor een proeftuin aanvragen voor het realiseren van een aardgasvrije wijk.

De komende twee jaar komt de energietransitie in een versnelling. Zo zullen we voor 2022 wijkuitvoeringsplannen vaststellen voor (delen van) wijken die aardgasvrij-gereed worden. De raad stelt de Warmtevisie uiterlijk 31 december 2021 vast. Maar wij streven naar een jaar eerder zodat we meer tijd hebben voor gesprekken met de inwoners voor de totstandkoming van de wijkuitvoeringsplannen. Voor klimaatadaptatie gebruiken we de uitkomst van kansendialogen met de stad voor het opstellen van een adaptatiestrategie met een uitvoeringsagenda. We stimuleren daarin de bewustwording van inwoners zodat zij hun steentje kunnen bijdragen aan de klimaatrobuustheid van Almelo; immers circa 70% van de stad is in particulier eigendom. In de fysieke sfeer zullen we aansturen dat voor 1 januari 2023 elk kantoor groter dan 100 m² minimaal energielabel C heeft. Voor onze eigen gemeentelijke gebouwen kan dit leiden tot extra kosten. We liften mogelijk mee met het te realiseren camera-handhavingssysteem in de binnenstad waarmee we ook duurzaam vervoer kunnen stimuleren. Zo bereiden we ons voor op de mogelijke verplichting om uiterlijk in 2030 zero-emissiezones in te stellen. Natuurlijk geven we ook zelf het goede voorbeeld en gaan we onderzoeken of we als gemeente aan kunnen sluiten bij de doelstelling van het Rijk om al onze overheidsaanbestedingen vanaf 2023 volledig circulair te laten zijn. We zullen hiervoor beleid opstellen en onze inkoopvoorwaarden aanpassen.
De energietransitie geeft ons (mogelijk) de kans extra werkgelegenheid te realiseren in Almelo door voorbereid te zijn op de vraag naar extra technisch personeel. Een goede verbinding tussen onderwijs en arbeidsmarkt is daarom belangrijk.

Lobby voor financiële middelen Klimaatakkoord
Nog dit jaar wordt het onderzoek opgeleverd naar de geschatte uitvoeringskosten van het Klimaatakkoord. Om ook onze eigen prioritering te halen moeten we de middelen van het Rijk inzetten voor de energietransitie: wijkuitvoeringsplannen, bewustwording, draagvlak van inwoners, bedrijven en andere partijen. Samen met de VNG en G40 sturen we bij het Rijk aan op voldoende financiële middelen voor de uitvoering van het Klimaatakkoord om een situatie als in het sociaal domein waarbij de inkomsten van gemeenten niet in verhouding staan tot de uitgaven te voorkomen.

Proeftuinen aardgasvrije wijken
In het Nieuwstraatkwartier is gestart met een project om particuliere woningeneigenaren te helpen met verduurzamen. Die ervaringen worden meegenomen bij het opstellen van wijkuitvoeringsplannen en bewustwordingstrajecten. Nog nergens in Nederland is een bestaande wijk aardgasvrij-gereed gemaakt. Het is een complexe uitdaging waarin we al lerend aan het werk moeten. Almelo verkent de mogelijkheden voor een proeftuinaanvraag aardgasvrije wijk in 2021.