Programma Zorg

De sociaal-maatschappelijke effecten van de coronacrisis zijn groot. Een aantal ontwikkelingen vraagt om specifieke aandacht van de gemeente omdat ze de beleidsvelden van de gemeente direct raken. Het gaat dan met name om de levering van zorg, de positie van kinderen, jongvolwassenen en ouderen en mensen in armoede. Er zijn diverse signalen dat kwetsbare groepen zoals thuiswonende ouderen, wachten met een behandeling bij de huisarts of het ziekenhuis. Het is van belang om de groep mensen met beperkte (digitale) vaardigheden niet uit het oog te verliezen. Op basis van onze lokale situatie en bevolkingskenmerken zien wij onderstaande ontwikkelingen op ons afkomen.

Dalende zorgvraag
We zien bij de huisartsen, het ziekenhuis en de gecertificeerde instellingen in Almelo dat de reguliere zorgvraag is afgenomen. Dit geldt ook voor de doorverwijzingen naar jeugd-ggz. Bij onze eigen toegang zien we een lichte daling van zorgvragen door ouderen. Er zijn op dit moment al inwoners met een niet-verzilverde WLZ-indicatie. Angst voor opname in een intramurale instelling, vanwege de huidige coronamaatregelen, kan leiden tot verder uitstel van deze WLZ-zorgvraag. Dit kan leiden tot langer thuis blijven wonen dan eigenlijk verantwoord is, met daarmee gepaard gaande hogere Wmo-kosten.
Een risico bij de dalende zorgvraag is dat de problematiek kan verergeren en escaleren waardoor later meer en intensievere zorg nodig zal zijn. Tegelijkertijd is er ook een kans dat een deel van de inwoners in staat blijkt om zelf problemen op te lossen en niet direct een beroep doet op professionele zorg. We zien namelijk dat de omstandigheden er óók toe leiden dat sprake is van zelf- en samenredzaamheid, het voor ieder herkenbare Twentse noaberschap.

Niet (volledig) kunnen leveren van geïndiceerde zorg
Ondanks dat we zorgaanbieders oproepen om zo veel mogelijk alternatieve zorg te bieden door middel van bijvoorbeeld (beeld)bellen, etc. kunnen zij toch niet altijd de geïndiceerde zorg leveren (denk aan dagbesteding of vormen van individuele ondersteuning). Met name op het gebied van behandeling van jeugdigen en jeugd-ggz bestaat het risico dat bestaande problematiek verergert en daardoor later een langer behandeltraject noodzakelijk wordt.
Onzeker is of de niet-geleverde zorg feitelijk tot problemen bij onze inwoners zal leiden. Mogelijk zal uit deze periode blijken dat met minder zorg en ondersteuning kan worden volstaan dan waar we tot nog toe van uit zijn gegaan.

Eenzaamheid en samenredzaamheid
De coronarichtlijnen leiden tot afname van sociale contacten en verhogen het risico op eenzaamheid. Ook het beperken van individuele begeleiding en huishoudelijke ondersteuning kan leiden tot een toename van eenzaamheid. Eenzaamheid is een risicofactor voor het ontstaan van diverse zorgvragen. In reactie op de door het coronavirus ontstane situatie zien we ook mooie initiatieven in Almelo ontstaan, met aandacht voor elkaar en samenredzaamheid.

Huiselijk geweld, kindermishandeling en (v)echtscheidingen
Lokaal zien we geen stijging van het aantal meldingen van huiselijk geweld. De Wereldgezondheidsorganisatie en brancheorganisaties waarschuwen dat dit niet betekent dat er geen sprake is van stijging van deze problematiek. Verschillende signaleringsfuncties, zoals wijkteams, onderwijs en politie, hebben in deze tijd minder zicht dan normaal op huiselijk geweld en kindermishandeling. Wij hebben diverse partners, waar onder ook ZGT, gevraagd extra alert te zijn op signalen van huiselijk geweld. Ook het gebrek aan een veilige omgeving om een melding te kunnen doen, speelt hier een rol. Een risico is dat dit op termijn kan leiden tot meer beroep op opvangplekken en ondersteuning vanuit de gemeente. Verder voorzien wij een verdere stijging van het aantal (v)echtscheidingen.

Sinds 1 mei kan een slachtoffer van huiselijk geweld bij elke apotheek melding maken van huiselijk geweld met een codewoord. Als iemand de woorden ‘masker 19’ uitspreekt, waarschuwt de apotheker Veilig Thuis Twente. Het codewoord biedt uitkomst voor slachtoffers die in deze tijd niet naar een veilige plek kunnen om huiselijk geweld telefonisch te melden. Ook de Almelose apothekers doen hier aan mee of zijn hier op voorbereid.

Personen met verward gedrag
In tegenstelling tot het beeld in andere regio’s (zie NRC-artikel) leidt de coronacrisis in Almelo niet tot meer personen met verward gedrag of overlast door dak- en thuislozen. Wel zijn er op grond van dit beeld zorgen over een mogelijke toename van het aantal personen met verward gedrag in relatie tot overlast in wijk/buurt (woonoverlast).
Op dit moment is de situatie als het gaat om de openbare veiligheid beheersbaar. Dat komt onder andere door de Streettriage voor personen met verward gedrag en de samenwerking tussen zorgpartijen en de politie in het opvangen en voorkomen van overlast door dak- en thuislozen.

Voor de lange termijn, met name als de economische omstandigheden langdurig verslechteren, bestaat er zorg over de sociale veiligheid en gerelateerde negatieve effecten.
Dit pleit voor het verlengen van de Streettriage en voor een andere inrichting van de opvang van dak- en thuislozen. Voor personen met verward gedrag zorgt de Streettriage dat zij direct de ondersteuning krijgen die nodig is. Vaak voorkomt dit dat mensen in een verkeerde setting komen, bijvoorbeeld onnodig in een politiecel of in een psychiatrische instelling. Voor dak- en thuislozen is de maatschappelijke opvang aangepast aan de coronarichtlijnen. Tevens treden zorgpartijen samen met de politie outreachend op bij signalen. Belangrijk is dat beide maatregelen, zowel de Streettriage als de andere inrichting van de maatschappelijke opvang structureel blijven.

Gelijke onderwijskansen
Het percentage kinderen met een onderwijsachterstand in Almelo (23%) ligt fors boven het landelijke gemiddelde van 15%. Door de coronacrisis kan het verschil in de uitgangspositie van kinderen worden versterkt. Daarom is het nog meer van belang dat kinderen gelijke onderwijskansen krijgen. Kwetsbare kinderen hebben thuis een minder leerrijke en stimulerende omgeving en verliezen daardoor makkelijker verworven kennis en vaardigheden. Het onderwijs en de kinderopvang zijn primair de partijen die onderwijsachterstanden kunnen verhelpen.
De wijze waarop het onderwijs en de kinderopvang hun werkzaamheden kunnen uitvoeren is onzeker en is afhankelijk van landelijke richtlijnen rondom de coronacrisis. Via ons onderwijsachterstandenbeleid zullen wij samen met het onderwijs en de kinderopvang gelijke onderwijskansen zoveel mogelijk bevorderen.

Vasthouden en versnellen digitalisering
E-health oplossingen zullen in een versnelling komen nu veel inwoners, vooral onze ouderen, versneld gewend raken aan nieuwe technieken. Door de verwachte tekorten aan zorgpersoneel zal er ook een extra urgentie ontstaan voor technologische oplossingen in de zorg. We zien kansen voor zorg en ondersteuning met mengvormen van face-to-face contact en digitale vormen. Hierdoor kunnen professionals efficiënter werken en tarieven mogelijk dalen. Dit kunnen we als voorwaarden opnemen in onze inkoopcontracten en subsidieovereenkomsten, en ook toepassen in onze eigen gemeentelijke toegang.

Positie zorgaanbieders en gecontracteerde partijen
Doordat zorgaanbieders niet alle zorg kunnen leveren kan sprake zijn van een omzetverlies, waarvoor een beroep wordt gedaan op financiële steun. Een risico bestaat dat hier achteraf (blijkens de jaarverantwoording 2020) geen of een beperkt recht op blijkt te bestaan. Het risico bestaat dat aanbieders met een specialistische functie wegvallen uit onze zorg-infrastructuur. Dit hele proces kan ook extra kosten voor de gemeente met zich meebrengen bij het beoordelen van de jaarverantwoording en het oplossen van problematiek.

In nieuwe aanbestedingstrajecten kan rekening worden gehouden met mogelijkheden van zorgaanbieders om een alternatief aanbod te creëren zodat zorgcontinuïteit in tijden van crisis gewaarborgd kan worden. Hiermee kan vooraf het risico op het financieel moeten ondersteunen van aanbieders die in de problemen dreigen te komen, worden beperkt. Om te beoordelen of de nu geleverde financiële steun aan zorgaanbieders ook daadwerkelijk heeft bijgedragen aan het kunnen garanderen van zorgcontinuïteit, zal een evaluatie moeten plaatsvinden.

Tijdelijk stopzetten inning eigen bijdrage
Het Rijk heeft besloten de eigen bijdrage Abonnementstarief Wmo voor in ieder geval de maanden april en mei 2020 niet te innen in verband met de coronacrisis. Dit geldt voor alle Wmo-cliënten behalve de cliënten met de voorzieningen beschermd wonen en opvang. Het is nog onduidelijk of deze kwijtscheldingsregeling wordt verlengd en of gemeenten voor deze inkomstenderving worden gecompenseerd. VNG is met het Ministerie van VWS in gesprek over compensatie van gemeenten over de gederfde inkomsten over deze twee maanden.