Programma Economie en Participatie

Samenvatting
Halverwege deze collegeperiode liggen we op koers met het programma Economie & Participatie.Investeren in onze stad loont: investeren in het vestigingsklimaat, investeren in Almeloërs en investeren in de samenwerking met partners heeft zich afgelopen jaar uitbetaald in een groei van de werkgelegenheid van 1.200 banen naar een totaal van 43.000 banen, een groei van 2,9% en de derde snelle groeier in Twente (na Haaksbergen en Wierden). Ook laat Almelo afgelopen jaar de grootste daling in werkloosheid zien in Twente (3,7%) en neemt ons bijstandsbestand af tot 2.587 uitkeringsdossiers. Op basis van deze positieve ontwikkelingen en de geboekte voortgang van de verschillende projecten en beleidsuitvoering is de conclusie: tot aan maart 2020 ligt het programma op koers richting de gestelde doelen en bijbehorende indicatoren.

Echter, vanaf medio maart ervaren we de coronacrisis en de maatregelen die zijn genomen. Onzeker is nog hoe lang het gaat duren, hoe groot de economische schade zal zijn en welke impact er op de langere termijn zal zijn. De verwachting is dat het aantal faillissementen toeneemt, de economische groei ombuigt naar een krimp en het aantal bijstandsgerechtigden stijgt.

Tegelijkertijd zien we ook de kracht en diversiteit van de Almelose en regionale economie. De vrijetijdseconomie (horeca en evenementen) en de retail is en wordt hard geraakt maar probeert op creatieve manieren weer op te starten binnen de gestelde kaders. Onze industrie draait veelal nog volop door en in de logistiek zien we groei in het online shoppen terwijl het internationale transport sterk is afgenomen.

We proberen onze ondernemers, klein en groot, zo goed mogelijk te ondersteunen door snel in te spelen op vragen en zelf proactief contact te houden en te leggen. We zijn actief naar nieuwe aanvragers van bijstand door hun waar mogelijk direct richting een nieuwe baan te begeleiden. We zien kansen om – halverwege dit programma – te blijven inzetten op de uitvoering van onze projecten en beleid met een aantal nieuwe accenten als het gaat om het continu arbeidsfit houden van bijstandsgerechtigden, het beperken van nieuwe instroom in de bijstand van buiten Almelo, het kunnen blijven aanbieden van aantrekkelijke bedrijfsterreinen en het profileren van het goede economische klimaat en bedrijven van Almelo.

Ondanks onze inzet en die van onze partners, gaat de coronacrisis de doelen van het programma raken en het is onwaarschijnlijk dat we de geformuleerde streefwaarden op de indicatoren dit jaar kunnen realiseren. De omvang van de impact is nu nog moeilijk in te schatten. Hier komen we bij de behandeling van de begroting dit najaar op terug.

Ambitie en strategische doelen

Meer Almeloërs zijn aan het werk. Almelo en de subregio rondom zijn economisch sterker, met meer groei.

“Almelo, hier wordt gewerkt” is onze ambitie. Onze lokale economie en die van de sub-regio is krachtig en heeft potentie om verder te groeien. Wij zijn ervan overtuigd dat het hebben van een betaalde baan bijdraagt aan een sterk en sociaal Almelose samenleving. Wij geloven in de kracht van de inwoners, en door ze te begeleiden naar duurzaam werk ontstaat perspectief.
Deze visie is vertaald in een tweetal hoofddoelen en vijf subdoelen en wordt gemeten aan de hand van zeven indicatoren.

Hoofddoel I: Almelo, hier wordt gewerkt
1. In 2022 doen minder Almeloërs een beroep op de bijstand en gaan meer Almeloërs van bijstand naar werk.

1. Een betere ontwikkeling van het aantal bijstandsuitkeringen dan in andere gemeenten
2. Minder mensen in de bijstand

2. In 2022 sluiten vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt beter op elkaar aan.

1. Minder spanning tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt

3. In 2022 zijn meer Almeloërs in staat om in de veranderende arbeidsmarkt aan het werk te komen of te blijven.

1. Minder mensen terug naar de bijstand

4. In 2022 zetten meer Almeloërs zich in voor hun stad of buurt.

1. Meer bijstandsgerechtigden zetten zich in voor de samenleving

Hoofddoel II: Almelo en haar subregio kent een krachtige, groeiende economie
1. In 2022 is Almelo aantrekkelijker als vestigingsplaats voor bedrijven

1. Meer banen
2. Een beter ondernemersklimaat

Over de indicatoren is uitgebreid gerapporteerd bij de jaarverantwoording 2019.

Terugblik
Een korte terugblik op hoofdlijnen waarbij we apart kort ingaan op de voortgang van de acties uit het maatregelenplan I. Een meer uitgebreide toelichting op de uitvoering van alle acties en projecten uit het programma is terug te vinden in de jaarverantwoording 2019.

Programma op koers richting de doelen – tot aan coronacrisis
De cijfers laten – tot maart 2020 – een positieve ontwikkeling zien: landelijk, regionaal en lokaal. De werkgelegenheid in Twente en ook in Almelo is in 2019 sterk gegroeid. Alleen in Almelo al kwamen er 1.200 banen bij waardoor Almelo in totaal over ruim 43.000 banen beschikt verdeeld over zo’n 5.740 vestigingen.

De werkloosheid ligt voor het eerst sinds de teloorgang van de textielindustrie in Twente onder het landelijk gemiddelde (Twente 3,4%, Nederland 3,5%, derde kwartaal 2019). In Almelo daalde het werkloosheidspercentage in 2019 het hardst en bedroeg 3,7%. Dit is 1,1 procentpunt lager dan in 2018. Belangrijkste oorzaak hiervan is dat meer mensen in Almelo zijn gaan werken. Ongeveer 36.000 Almeloërs hebben in 2019 betaald werk (ook buiten Almelo), 1.000 meer dan een jaar eerder.

Ook ons bijstandsbestand neemt af doordat we steeds meer cliënten weten te bemiddelen naar een baan. In 2018 waren er in Almelo 683 personen met een bijstandsuitkering per 10.000 inwoners. In 2019 waren dit er 651. Dit is een daling van 4,7%. Ter vergelijking: landelijk daalde dit met 4,8%, in Enschede met 5,3% en in Hengelo met 4,2%. (Bron: waarstaatjegemeente.nl). In absolute aantallen: in juni 2018 hadden we 2.857 uitkeringsdossiers. Op 1 januari 2019 waren dit er 2.706; op 31 december 2019 stond de teller op 2.587 uitkeringsdossiers. (Bron: Werkplein Almelo). Een daling van in totaal 270 uitkeringsdossiers.

Ook de uitvoering van de verschillende programma projecten en beleidsuitvoering in de lijn komen goed op stoom en leveren de eerste resultaten op:

• De aanpak vanuit het Werkplein waarbij iedereen in beeld is, actief gestimuleerd wordt en waarbij er beter op wordt toegezien dat plichten worden nagekomen, heeft er toe geleid dat t.o.v. juni 2018 het bestand eind 2019 gedaald is met netto 270 uitkeringsdossiers.
• Doorontwikkeling van het Ondernemersloket: opgericht om een centraal aanspreekpunt te vormen voor ondernemers. Het Ondernemersloket stelt de vraag van de ondernemer centraal en faciliteert en handelt proactief vragen, vergunningenprocedures en subsidieaanvragen af. Het Ondernemersloket blijkt ook in tijden van de coronacrisis heel belangrijk in het contact met ondernemers.
• Het Schuldenlab: Koningin Maxima heeft in 2019 het startsein gegeven. Met het Schuldenlab is Almelo een van de koplopers in Nederland als het gaat om de innovatieve aanpak van schuldenproblematiek. Projecten zijn goed van start gegaan en leveren positieve resultaten op. Zie hierover meer onder het maatregelenplan I.
• Samenwerking binnen Twents Huis van de Logistiek: een versterkte samenwerking tussen logistieke werkgevers, onderwijs, uitzendbureaus en gemeente Almelo heeft geleid tot de eerste succesvolle bemiddelingen naar logistieke banen voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt.
• Versterken van het accountmanagement: in de eerste helft van 2020 is het accountmanagement versterkt met 2 fte en wordt volop ingezet op het verdere professionaliseren door aanscherping van werkprocessen en uitbreiding van taken.
• Stijging in ranking logistieke hotspots: elk jaar is er de Nationale Logistieke Hotspot verkiezing. In die verkiezing zijn wij gestegen van plaats 8 naar 6. Vorige verkiezing van 10 naar 8. Kortom we stijgen gestaag op de ladder richting top 3. Dit is een mooi resultaat van alle investeringen in de bereikbaarheid van Almelo en de regio, in het XL businesspark en onze samenwerking van overheid met ondernemers en onderwijs.

Maatregelenplan
In het maatregelplan I is uitgewerkt hoe de taakstellingen voor het sociaal domein worden ingevuld en welke zoekrichtingen worden verkend. Voor het programma Economie en Participatie rapporteren we het volgende:

Toelichting per onderdeel:

1. Financiële taakstelling bijstand: besparing niet gerealiseerd

Het jaar 2019 is afgesloten met 2.587 uitkeringsdossiers. Dit is een daling van bijna 270 dossiers t.o.v. 31 oktober 2018. Ondanks deze daling constateren we nog steeds een tekort op de BUIG te verklaren door enerzijds de parameters in het verdeelmodel en anderzijds doordat de systematiekprijs per uitkering in 2019 is veranderd.

2. Verminderen negatief subsidieresultaat Wsw/verminderen budget voor re-integratie instrumenten: gerealiseerd.

De besparing is in 2019 gerealiseerd. Lopende het jaar zijn er extra Wsw-middelen naar de gemeente Almelo gekomen. Deze extra middelen zijn vrijgevallen voor het participatiebudget.

3. Binnen taakstellend budget van Minimabeleid blijven: besparing gerealiseerd

Bijzondere bijstand
Door onder andere de medische kosten via de bijzonder bijstand en de collectieve ziektekostenverzekering op elkaar af te stemmen is 80.000 euro bespaard.

Besparing op collectieve ziektekostenverzekering
De regeling voor de collectieve ziektekostenverzekering is structureel gemaakt. Het beschikbare budget voor de regeling is gedaald van 950.000 euro naar 650.000 euro.

Versoberen individuele inkomenstoeslag en geen verhoging individuele studietoeslag
Door de verlaging van de individuele inkomenstoeslag en beperking van de toegang is 600.000 euro bespaard.

Beperken van het beschikbare budget voor Almelo Doet Mee
Het budget van Almelo Doet Mee is met 90.000 euro verlaagd, zonder dat daarmee de activerende en begeleidende kerntaak in gevaar hoeft te komen.

3b. Aanvullende maatregelen Minimabeleid

Om binnen het taakstellende budget voor het minimabeleid te blijven zijn aanvullende maatregelen genomen.

Toelichting:
We voorzien een besparing van 100.000 euro door het Schuldenlab op de langere termijn (daling van het beroep op de bijzondere bijstand voor kosten van bewindvoering). Een verdere besparing van 100.000 euro op Almelo Doet Mee, door alleen vergoedingen voor contributies of andere periodieke bijdragen voor deelname aan sport, cultuur of educatieve groepsactiviteiten beschikbaar te stellen. Het overhevelen van de bijdrage aan het Jeugdfonds van de bijzondere bijstand naar de Klijnsma middelen ter hoogte van 170.000 euro.

4. Extra inzet op voorkomen en oplossen schulden

Vanuit het innovatiebudget van het programma wordt geïnvesteerd in de aanpak van schulden via het Schuldenlab. De gemeente Almelo wil innovaties op gebied van schuldhulp realiseren door een ondernemende benadering die het sociale en financiële met elkaar verenigt. Het Schuldenlab doet dit door in co-creatie effectievere, goedkopere en rechtvaardige oplossingen te bedenken, te ontwikkelen en te implementeren. Concepten worden gezamenlijk met partners ontwikkeld en geïmplementeerd. Best practices uit andere gemeenten worden overgenomen, met respect voor de ‘couleur locale’ van Almelo. De kracht van het Schuldenlab Almelo zit in de actiegerichtheid op realisatie. Dat gebeurt concreet aan de hand van pilots die aansluiten bij de doelstellingen van de gemeente en de partners in de gemeente Almelo.

Waar staan we nu
Vanaf medio maart ervaren we de coronacrisis en de maatregelen die zijn genomen. Onzeker is nog hoe lang het gaat duren, hoe groot de economische schade zal zijn en welke impact er op de langere termijn zal zijn. De verwachting is dat het aantal faillissementen gaat toenemen, de economie gaat krimpen en het aantal bijstandsgerechtigden gaat toenemen. De doelstelling is om op 31 december 2020 uit te komen op 2.350 bijstandsuitkeringen. Zonder de coronacrisis zou dit al een forse doelstelling zijn. Op 12 mei 2020 staat het aantal uitkeringsdossiers op 2.650. Alle acties vanuit het werkplein worden ingezet om steeds de branches waar wel banen zijn zo snel mogelijk te voorzien. Ook worden er voorbereidingen getroffen om zoveel mogelijk mensen die door de coronacrisis een beroep moeten doen op een uitkering zo snel mogelijk weer aan de slag te krijgen. Een tweede piek in het aantal bijstandsaanvragen wordt medio juni verwacht. Dan eindigt voor veel mensen die door de coronacrisis zonder werk zijn gekomen en die een beroep konden doen op een WW-uitkering, hun WW recht. Het is belangrijk dat gemeenten mensen kunnen begeleiden om weer zo snel mogelijk een baan te vinden. Verder is de verwachting dat als gevolg van de coronacrisis de armoede- en schuldenproblematiek zal toenemen. Het kabinet heeft voor de korte termijn enkele tijdelijke maatregelen getroffen en de Tweede Kamer hierover geïnformeerd.

De binnenstad van Almelo, horeca, cultuur en detailhandel, worden hard getroffen door de coronamaatregelen. Gelukkig zijn er ook sectoren die het nog steeds goed doen. In de Coronaspiegel vindt u hierover een uitgebreider beeld.

Vanuit de gemeente proberen we onze ondernemers zo goed mogelijk te ondersteunen. Ons Ondernemersloket heeft gedurende de afgelopen weken met meer dan 100 ondernemers contact opgenomen variërend van de kapper en bakker op de hoek, horecazaken en ook de hightechbedrijven. Om te horen hoe het gaat, of we iets kunnen betekenen en om een luisterend oor te bieden. Signalen en concrete verzoeken om ondersteuning geleiden we door of pakken we zelf op. Er wordt veel gebruik gemaakt van het noodpakket vanuit het Rijk. De provincie Overijssel heeft een bedrag beschikbaar gesteld voor extra acties en initiatieven in de binnenstad waar ook Almelo gebruik van maakt. En regionaal wordt hulp geboden via Oost NL. Daarnaast hebben we als gemeente een aantal maatregelen genomen:

• We bieden de mogelijkheid van uitstel van gemeentelijke belasting.
• We bieden tijdelijke inkomensondersteuning voor ZZP’ers (uitvoering via het ROZ).
• We faciliteren het platform van KoopinAlmelo.
• We continueren onze aanbestedingen en externe opdrachten zoveel mogelijk.

We onderzoeken bovendien welk pakket aan maatregelen opgesteld kan worden waarmee de Almelose economie een ‘boost’ krijgt zodra de lockdown wordt opgeheven, in welke vorm dat dan ook is. Hiervoor zijn we in gesprek met de verschillende ondernemersorganisaties en partners in Almelo.

Juist nu blijft onze visie en ambitie onverminderd staan:
Visie op Economie & Participatie
“Almelo, hier wordt gewerkt” is onze ambitie. Onze lokale economie en die van de sub-regio is krachtig en heeft potentie om verder te groeien. Wij zijn ervan overtuigd dat het hebben van een betaalde baan bijdraagt aan een sterk en sociaal Almelose samenleving. Wij geloven in de kracht van de inwoners, en door ze te begeleiden naar duurzaam werk ontstaat perspectief.

Wel voorzien we dat de kwantitatieve vertaling van onze ambities als gevolg van de coronacrisis onder druk zijn komen te staan. Voor een aantal indicatoren zullen we bij de begroting dit najaar aangepaste streefwaarden voorstellen.

Betekenis voor de toekomst
Proactief blijven handelen
Het is van belang om door te gaan met de uitvoering van het beleid en projecten van het programma Economie & Participatie. We zien daar de positieve resultaten van en belang voor Almelo ook voor de langere termijn.

De samenwerkingen die binnen het programma zijn opgezet met ondernemers/werkgevers, onderwijsinstellingen, andere overheden zijn essentieel voor het succes van dit programma en het onderhouden van deze relaties en samenwerkingen en faciliteren waar mogelijk moet hoog op de agenda blijven. Tegelijkertijd zien we dat proactief handelen gewenst is op een aantal onderdelen in het programma:

1.   Slim investeren in mensen
Het is een uitdaging om mensen die al langere tijd in de bijstand zitten, weer aan het werk te krijgen. Dit was al zo in een krappe arbeidsmarkt, dit wordt nu waarschijnlijk een nog grotere opgave in de huidige (corona)tijd. Dit vraagt van de mensen en van ons een niet-vrijblijvende inzet over langere tijd. Daarom bouwen we verder aan een goede samenwerking tussen gemeente, ondernemers en onderwijs met langdurige begeleiding en intensieve werktrajecten. Ook blijven we investeren in het job-ready houden van mensen onder meer via de werkfittrajecten. Zodat men direct weer aan het werk kan als de baan zich aandient.
Uit de evaluatie van de Participatiewet (2019) blijkt dat de doelgroepen niet over de hele breedte van deze wet hebben geprofiteerd. Een verbetering die er aan zit te komen voor de arbeidsgehandicapten is het aangekondigde Breed offensief perspectief op werk, waarmee meer groei- en terugvalmogelijkheden naar eerdere vormen van gesubsidieerd werk ontstaan voor mensen met een arbeidshandicap. Hier moeten we vanuit Almelo goed op aanhaken.

2.   Beperken van de instroom in de bijstand van ’buiten’
We zien een instroom van een aanzienlijke groep van ‘buiten Almelo’ door verhuizing en ook doordat statushouders binnenkomen die direct een beroep doet op een bijstandsuitkering. Door de nieuwe instroom komt de beoogde daling van ons bijstandsbestand onder druk te staan. Om structureel een daling in ons bijstandsbestand te realiseren is het nodig deze instroom van buiten onze gemeente te beperken. Dit vraagt om een nieuwe aanpak die we in de loop van 2020 zullen uitwerken. Ook zullen we, op grond van onderzoek naar mogelijke disbalans in de sociale woningvoorraad, samen met de woningcorporaties kijken hoe we een eventuele aanzuigende werking kunnen verminderen.

3.   Nieuwe bedrijventerreinen en revitalisering van huidige terreinen
Almelo wil haar ondernemers een aantrekkelijk ondernemersklimaat bieden met voldoende ruimte om te groeien. Die ruimte is schaars. Afhankelijk van de resultaten van het onderzoek (door de Provincie en regiogemeenten) naar de haalbaarheid van een bedrijventerrein voor grootschalige kavels voor logistiek en hightech, maken we in 2020 een plan voor eventuele uitbreiding van XL Businesspark. Tegelijkertijd zien we dat onze beschikbare kavels (tot 2 ha.) in opties zijn uitgegeven en we nieuwe vestiging-/uitbreidingsvragen niet kunnen faciliteren. In 2020 gaan we het gesprek aan met de provincie en regiogemeenten over onze deprogrammeringsopgave. Naast nieuwe bedrijventerreinen kijken we ook naar ruimte op bestaande bedrijventerreinen. Verduurzaming en revitalisering is belangrijk om onze bestaande terreinen toekomstbestendig te maken en aantrekkelijk te houden voor onze bedrijvigheid.

4.   Profileren van het economische vestigingsklimaat van Almelo
De economische kracht van Almelo zit in een breed economisch profiel met grotere en MKB hightechbedrijven die wereldleiders zijn op vakgebied en tegen een stootje kunnen. De logistieke sector groeit snel en profiteert van de vestigingsmogelijkheden en optimale bereikbaarheid van Almelo. Ook de vrijetijdseconomie kent grote spelers, en daarnaast heeft Almelo een sterke dienstensector met een waterschap, een rechtbank, en een vestiging van de Belastingdienst. We faciliteren al deze werkgevers zo goed mogelijk in hun plannen en ondernemen. Wat we nog meer kunnen doen is Almelo met haar bedrijven en vestigingsklimaat promoten en etaleren met als doel het imago te verbeteren en de aantrekkingskracht van Almelo te vergroten.

Tegelijkertijd zullen we de ontwikkelingen in de economie en arbeidsmarkt goed blijven monitoren en in gesprek met onze partners interventies en acties plegen waar het kan en nodig.